In de afgelopen periode las ik het essay ‘Het grote wereldtoneel’ van de Duitse filosoof, historicus en schrijver Philipp Blom. Een buitengewoon interessant en lezenswaardig boekje dat onder meer ingaat op de noodzaak van ‘een groot verhaal’.
Hoewel Blom in zijn boek slechts zijdelings ingaat op corona, zegt hij daarover wel een aantal interessante dingen. In de kern komt het erop neer dat de realiteit zoals veel mensen die in de afgelopen maanden hebben ervaren door corona vol is van vertwijfeling, angst, onduidelijkheid, chaos en soms ook onrecht. De ervaren zin- en richtingloosheid van de coronacrisis maakt dat er in de samenleving een groot verlangen is naar een oplossing. Ofwel: nieuw perspectief in de vorm van een nieuw groot verhaal. Zo’n positief, nieuw verhaal helpt mensen om de coronacrisis te duiden, betekenis te geven, hoop te houden en houvast te vinden in onzekere tijden.
Omdat een concreet perspectief lang ontbrak, werd de behoefte aan houvast in het afgelopen jaar vaak op andere wijze ingevuld. Dit is een belangrijke verklaring voor de relatief grote interesse in complottheorieën. Wij mensen hebben immers verhalen nodig om de wereld om ons heen te begrijpen. Ook complotdenkers bieden die verhalen. Hoewel er van alles is af te dingen op de betrouwbaarheid en autoriteit van hun complotverhalen, krijgen ze gemakkelijker navolging wanneer een positief perspectief ontbreekt. Lange tijd stond er maar weinig tegenover de theorieën van de ‘wappies’ – zoals deze groep door ‘de gevestigde orde’ werd weggezet. Het resultaat was dat er in de Bruna een heuse wappie-glossy werd verkocht, terwijl het positieve perspectief er niet te koop was.
Nu een vaccin binnen handbereik lijkt, tekenen de contouren van een nieuw verhaal zich af: dankzij bedrijven als Pfizer, BioNTech en AstraZeneca krijgen we corona binnenkort onder controle, zo lijkt het. Dit is een verhaal van de mensheid die dankzij razendsnelle innovatie, maar ook met vallen en opstaan een schijnbaar ongrijpbare vijand terugduwt in zijn hok en de controle weer herpakt.
Een groot verhaal bestaat in de regel uit tal van kleinere verhalen. Denk aan de onderzoekers die dag en nacht doorwerken om de sleutel naar een effectief vaccin te vinden. Ministers die zwoegen onder zware omstandigheden – we zien coronaminister Bruno Bruins nog ineen zakken tijdens een debat in de Tweede Kamer. Zorgmedewerkers die alles op alles zetten – we klappen ervoor. Verhalen van mensen die zich laten inenten, of juist niet. Patiënten die ziek werden, herstelden of juist overleden. Al die verhalen samen vormen straks het nieuwe verhaal: het verhaal van Nederland na corona.
Verhalen kunnen een belangrijke rol spelen in hoe mensen gebeurtenissen à la corona beleven, hoe zij daarop terugblikken en wat zij daarvan meenemen. Ik ben er zelfs van overtuigd dat de manier waarop we in de toekomst omgaan met dergelijke crises in hoge mate wordt gestuurd door de verhalen zoals we die nu in onze hoofden en harten construeren. Juist daarom is voor organisaties van groot belang om ook hun verhaal te vinden en te onderbouwen en te illustreren met kleinere verhalen, feiten en gebeurtenissen.
Het is daarbij de kunst om het breed gedragen verhaal te vinden. Dat is niet eenvoudig, maar wel belangrijk. Want een gemeenschappelijk verhaal kan alleen worden gebouwd op gemeenschappelijkheid.
Een goede manier om het grote verhaal te ontdekken is: evalueren. Veel organisaties die direct betrokken zijn bij de bestrijding van corona doen dat natuurlijk ook. Maar corona heeft op vrijwel elk bedrijf enorme impact. Van de Albert Heijn tot de Hema. En van Shell tot ABN Amro. Wanneer we de uitkomsten van de evaluaties van een organisatie naast elkaar leggen, kunnen we die vervolgens aangrijpen om op het niveau van een organisatie de rode draad te vinden uit de onderliggende verhalen, gebeurtenissen en feiten – groot en klein.
Wat leren we bijvoorbeeld van het thuiswerken? Wat herinneren we ons van die eerste periode van ‘intelligente lockdown’? Waar liepen we tegenaan in het najaar? Hoe was het om je team te managen op afstand? Hoe verliep de onboarding van de starters in coronatijd? Wat deed je anders rond de beoordelingsgesprekken? Hoe pakte dat uit? Wat viel je mee, wat viel je tegen? Wat heeft je het meest verrast of verbaasd? Wat was je opmerkelijkste Zoom- of Teams-moment? Wat deed je toen? Wat zou je dan anders doen?
Hoe dichterbij we bij het post-coronatijdperk zijn, des te moeilijker wordt het om dergelijke vragen zinvol te beantwoorden. Wacht daarom niet te lang, en ga op zoek naar de antwoorden – en daarmee naar het coronaverhaal van jouw organisatie.
